Vào giữa đêm ngày 9 tháng 6, tàu cá Yuemaobinyu 42212 của Trung Quốc đã va chạm với tàu cá F/B Gem-Ver của Philíppin, lúc đó neo đậu gần Bãi Cỏ Rong ở Biển Đông. Con tàu Trung Quốc đã chạy trốn khỏi hiện trường, bỏ lại 22 ngư dân Philíppin trong trường hợp nguy hiểm trên tàu Gem-Ver dần bị chìm cho đến khi họ được cứu bởi một chiếc thuyền Việt Nam đi qua. Các hành động của Yuemaobinyu 42212 trong và sau sự cố, kết hợp với các chi tiết sơ khai về con tàu, đặt ra câu hỏi về việc liệu nó có thể thuộc về lực lượng dân quân hàng hải Trung Quốc hoạt động trên Biển Đông hay không. Không có đủ thông tin công khai về con tàu để có một câu trả lời cuối cùng. Tuy nhiên dữ liệu được thu thập bởi AMTI và Trung tâm Nghiên cứu Quốc phòng (C4ADS) nhận định chắc chắn rằng tàu 42212 không chỉ là một con tàu đánh cá bình thường.
Tàu Yuemaobinyu 42212 lần đầu tiên được xác định bởi đại sứ quán Trung Quốc tại Manila. Tên tàu đánh cá được công bố vào ngày 15 tháng 6 và cho biết đây là một tàu đánh bắt bằng lưới từ tỉnh Quảng Đông. Sau đó, Cục Thủy sản và Tài nguyên Nước Philíppin đã theo dõi lịch sử Hệ thống Nhận dạng Tự động (AIS) của tàu 42212 trên SeaVision, một chương trình quan sát hàng hải do Bộ Giao thông Vận tải Hoa Kỳ điều phối. Họ chia sẻ những kết quả tìm được với ABC-CBN News vào ngày 19 tháng 6. Dữ liệu mới nhất có sẵn từ các máy thu AIS trên bờ ở Trung Quốc cho thấy con tàu ở cảng Bohe ở Thành phố Mậu Danh, Quảng Đông từ ngày 14 đến 26 tháng 4. Tín hiệu AIS biến mất chỉ cách vài dặm từ bờ vào ngày 26 tháng 4, đi về hướng nam, và đã không được nhìn thấy nữa cho đến ngày 13 tháng 6 khi nó trở lại Cảng Bohe. Không thể theo dõi hoạt động của tàu 42212 giữa những ngày này, kể cả đêm mà nó va chạm với tàu Gem-Ver, vì không máy thu trên bờ hoặc vệ tinh nào khác bắt được tín hiệu AIS của tàu trong thời gian đó.
Khi tàu thuyền “đi vào vùng khuất,” như Yuemaobinyu 42212 đã làm sau khi rời cảng vào ngày 26 tháng 4, điều đó cho thấy những người điều khiển tàu có thể đã tắt bộ tiếp sóng để tránh bị phát hiện, điều này cho thấy tín hiệu AIS mất tích là đầu mối quan trọng khi theo dõi các hoạt động bất hợp pháp. Tuy nhiên, có nhiều lý do khác khiến một tàu “đi vào vùng khuất,” kể cả nếu tín hiệu AIS của nó quá yếu, điều này dường như giải thích phần nào trường hợp này. Yuemaobinyu 42212 có bộ tiếp sóng AIS Hạng B theo diễn đàn theo dõi AIS thương mại MarineTraffic. Những bộ tiếp sóng như vậy thường không thể liên lạc với máy thu vệ tinh; những bộ tiếp sóng này được phát triển cho những tàu nhỏ hơn không quá cảnh ở vùng nước quốc tế và không đáp ứng yêu cầu của Tổ chức Hàng hải Quốc tế. Điều này có thể giải thích lý do tại sao không thể theo dõi tàu khi hoạt động xa bờ từ ngày 26 tháng 4 đến ngày 13 tháng 6.
Sau khi các quan chức Philíppin nêu vụ việc với đối tác Trung Quốc, Bắc Kinh đồng ý phát động điều tra. Mặt khác Manila cũng tiến hành điều tra riêng. Vào ngày 28 tháng 8, Bộ Nông nghiệp và Nông thôn Trung Quốc đã gửi một bức thư đến Đại sứ Quán Philíppin ở Trung Quốc, một phần của lá thư này được Bộ Ngoại giao ở Manila thông dịch và công bố công khai. Được Chen Shiqin, chủ tịch Hiệp hội Bảo hiểm Tương hỗ Nghề cá Quảng Đông ký, bức thư bày tỏ lời xin lỗi từ chủ sở hữu không xác định của Yuemaobinyu 42212, người được nghe nói là thành viên của hiệp hội. Bức thư khẳng định rằng chủ sở hữu sẽ được khuyến khích giúp đỡ Philíppin xúc tiến giải quyết bồi thường bảo hiểm cho những thiệt hại của tàu Gem-Ver.
Vậy, Yuemaobinyu 42212 có thực sự thuần túy là một tàu đánh cá thương mại, hoảng sợ sau một vụ va chạm trên biển và trốn thoát khỏi hiện trường? Hay liệu việc tàu này thiếu hồ sơ tín hiệu AIS và những hoàn cảnh bất thường trong sự cố ngày 9 tháng 6 có chỉ ra mối liên hệ đến lực lượng dân quân hàng hải của Trung Quốc không? CSIS và C4ADS đã đào sâu hơn vào những nguồn thông tin mở sẵn có về chiếc tàu và chủ tàu.
Theo như một tài liệu được đăng tải trên trang web của chính quyền thành phố Mậu Danh, tàu Yuemaobinyu (粤茂滨渔) 42212 được đăng ký tại Cảng Bohe (博贺港) ở Thành phố Mậu Danh, Tỉnh Quảng Đông (广东省茂名市). Liang Jin (梁进) được liệt trong danh sách chủ sở hữu hoặc người điều khiển tàu. Trang web này không còn khả dụng, nhưng vẫn có thể tìm thấy dữ liệu về tàu 42212 trên trang web bằng tìm kiếm dữ liệu Google vào tháng 6 năm 2019.
Các tìm kiếm thêm tiết lộ rằng vào tháng 5 năm 2014, Liang Jin đang vận hành một tàu khác ngoài Cảng Bohe, có tên là Yuedianyu (粤电渔) 42212.
Rất có khả năng đây là cùng một tàu. Thứ nhất, tàu có vẻ được xuất phát vận hành từ cùng một vị trí. Các ký tự khác nhau giữa hai cái tên liên quan đến khu vực quản trị của Thành phố Mậu Danh. “Dian” (电) trong Yuedianyu là viết tắt của Quận Điện Bạch (电白区). “Maobin” (茂滨) trong Yuemaobinyu là viết tắt của Khu Vực Mới Tân Hải Mậu Danh (茂名滨海新区), được thiết lập năm 2012 với tư cách là một phân khu mới của Quận Điện Bạch, bao gồm Cảng Bohe.
Thứ hai, dữ liệu AIS lịch sử cung cấp bằng chứng cho thấy hai tàu này là một. Theo đường truyền AIS của Yuemaobinyu 42212, con tàu dài 44 mét và rộng 8 mét. Dữ liệu AIS lịch sử được lấy từ nền tảng giám sát tàu Fleetmon cho thấy người điều khiển tàu Yuedianyu 42212 đã báo cáo kích thước tương tự 50 mét x 8 mét. Những người điểu khiển chỉ chịu trách nhiệm nhập kích thước tàu của họ vào hệ thống AIS, điều này thường dẫn đến sự không chính xác. Fleetmon ghi lại đường truyền AIS lần đầu từ Yuedianyu 42212 vào ngày 24 tháng 10 năm 2015 và lần cuối vào ngày 29 tháng 4 năm 2018. Điều này cho thấy tàu có khả năng được đổi tên vào khoảng giữa tháng 5 năm 2018 và tháng 4 năm 2019, khi Yuemaobinyu 42212 được ghi nhận là lần đầu tiên thực hiện việc truyền tín hiệu AIS.
Các báo cáo công khai của Trung Quốc xác nhận một đơn vị dân quân hàng hải đã được thành lập ở Quận Điện Bạch, qua đó rất có thể chiếc tàu này thuộc một phần của lực lượng dân quân. Đơn vị này hoạt động từ Cảng Bohe, nơi Yuemaobinyu 42212 đóng, và các tàu cá được ghi nhận cho các cuộc tập trận bán quân sự nhằm chuẩn bị cho cuộc chiến trên biển. Dữ liệu mở cũng kết nối rõ ràng với tàu 42212 với các hoạt động quốc gia. Trong thời gian khi vẫn có tên là Yuedianyu 42212, con tàu đã được ủy nhiệm cho nghiên cứu thủy sản được chính phủ hỗ trợ nhiều lần. Năm 2012, các học giả từ Đại học Đại dương Thượng Hải và Đại học Đại dương Quảng Đông đã thuê tàu để nghiên cứu ở vùng biển ngoài khơi Thành phố Tam Sa trên đảo Phú Lâm ở Hoàng Sa.
Ở một trường hợp khác, con tàu đã được các học giả từ các viện nghiên cứu và cơ quan chính phủ sử dụng để tiến hành các thí nghiệm đánh bắt cá ngừ ở Biển Đông, và những kết quả nghiên cứu được báo cáo vào số tháng 8 năm 2016 của tạp chí Khoa học Thủy Sản Biển Đông. Hai bài viết này cung cấp một số chi tiết khác về con tàu, bao gồm việc tàu được chế tạo vào năm 2012 và kích thước chính xác của nó là 49,8 x 7,8 mét.
Các tín hiệu phát sóng AIS từ Yuedianyu 42212 hiển thị số Nhận dạng Dịch vụ Di động Hàng hải (MMSI) là 412463659. MMSI là một dãy chữ số được chia sẻ kỹ thuật số qua radio để xác định các tàu riêng biệt. Các số được gán cho các tàu riêng lẻ theo cờ quốc gia của chúng (tất cả các số MMSI của Trung Quốc bắt đầu bằng 412, 413, hoặc 414). Nhưng, theo Fleetmon, MMSI được sử dụng bởi Yuedianyu 42212 cũng đang được một tàu cá khác sử dụng, Yueyangxi 82189, đã hoạt động từ Chu Hải kể từ gần nhất là tháng 8 năm 2017. Yuemaobinyu 42212 được đổi tên hiện đang sử dụng một MMSI khác, nhưng sự chồng chéo kéo dài hàng tháng là một điểm dữ liệu đáng chú ý khác trong lịch sử của tàu.
Để tóm tắt những dữ liệu có sẵn công khai: Yuemaobinyu 42212 hoạt động từ một cảng được biết tới là nơi thường trú của một đơn vị dân quân hàng hải; dường như tàu này đã được dùng khi vẫn thuộc tên cũ cho nghiên cứu được chính phủ hỗ trợ trong ít nhất hai lần (và có thể nhiều hơn); và lịch sử thông tin AIS của nó không đầy đủ một cách đáng ngờ, tính cả việc nó được trang bị bộ tiếp sóng yếu Hạng B. Thực tế này không chứng minh rằng tàu 42212 là một phần của dân quân hàng hải. Tuy nhiên, chúng thực sự cho thấy chỉ tàu này không hoạt động như một tàu đánh cá thương mại, qua đó đặt ra câu hỏi liệu vụ va chạm với Gem-Ver có phải là cố ý hay không. Việc điều tra sâu hơn về sự cố tháng Sáu cần phải tính đến các sự kiện trên cũng như tìm hiểu một số vấn đề ngoài phạm vi của báo cáo này, bao gồm hồ sơ của Liang Jin, các kết nối kinh doanh, và bất kỳ chủ sở hữu lợi nhuận nào của tàu 42212.
Và hiện Yuemaobinyu 42212 đang ở đâu?
Báo cáo của ABS-CBN chỉ ra rằng có vẻ như tàu này ngừng phát sóng AIS ngay sau khi trở lại Cảng Bohe vào ngày 14 tháng 6. Động thái của tàu này sau đó không được biết cho đến ngày 22 tháng 9, khi tàu này truyền tín hiệu AIS ngắn gọn ngay bên ngoài cảng Shidao trên Bán đảo Sơn Đông. Tín hiệu của tàu đã lại bị mất khi đi qua Hoàng Hải trước khi được nhìn thấy chớp nhoáng vào ngày 25 tháng 9 bên trong lãnh hải của Hàn Quốc, phía nam đảo Hongdo. Tàu bắt đầu phát sóng trở lại từ Shidao vào ngày 12 tháng 10 và được phát hiện lần cuối khi đang hướng về phía đông nam vào ngày 15 tháng 10.